Wie denkt aan de middeleeuwen en aan epidemieën en ziektes, die denkt al snel aan de Zwarte Dood, de verwoestende pestepidemie die in de veertiende eeuw grote delen van Europa en Azië ontvolkte. Maar er is niet veel bekend over andere ziekten uit die tijd. Onlangs hebben Duitse wetenschappers skeletresten van 70 overledenen uit de Merovingische tijd onderzocht in het Zuid-Duitse dorpje Lauchheim. Mede door DNA te onttrekken aan tanden en kiezen konden de onderzoekers zich een beeld vormen van de gezondheid van deze mensen, die tussen 600 en 900 begraven waren. Vakblad Genome Biology besteedde onlangs aandacht aan dit onderzoek.
De onderzoekers waren verrast te ontdekken dat de vroegmiddeleeuwse dorpelingen geplaagd werden door veel meer ziekteverwekkers dan ze verwacht hadden. De botten en het DNA lieten sporen zien van allerlei infecties die door diverse pathogenen veroorzaakt waren.
Het bleek dat een op de drie middeleeuwers besmet was geweest met minstens een van vier ziekteverwekkers. Dat waren:
Enigszins verrassend was dat bij geen enkel skelet bewijzen voor Yersinia pestis werden gevonden, de veroorzaker van de gevreesde pest. Dit, terwijl er wel degelijk een grote pestepidemie woedde in Europa halverwege de zesde eeuw.
De onderzoekers vermoeden dat er nog wel meer ziektes rondwaarden in het vroegmiddeleeuwse Duitsland. Alleen ziektes die door bloed overgedragen worden kunnen aan de hand van botanalyses geïdentificeerd worden. Maar ziektes die via de luchtwegen overgedragen worden, zoals de griep, zijn veel moeilijker terug te vinden.
De onderzoekers hebben wel een verklaring voor het grote aantal ziekten waarmee de dorpelingen zo’n 1300 jaar geleden te maken hadden. In die tijd maakte Europa een periode van heftige klimaatverandering door, een periode die bekend staat als de Kleine IJstijd. De verandering in het weer leidde tot misoogsten en hongersnoden en ondervoeding. Die zorgen op hun beurt voor fysiologische stress en een verminderde weerstand tegen allerlei ziekteverwekkers.
De Duitse onderzoekers zien een zekere parallel tussen de vroegmiddeleeuwse periode en de huidige. Ook nu maken we klimaatveranderingen door, en zien we allerlei infectieziekten opduiken of terugkeren van weggeweest, zoals polio onlangs. “Dankzij deze studie weten we nu meer over de geschiedenis van menselijke ziekten,” zegt hoofdonderzoeker Ben Krause-Kyora. “En misschien kunnen we er ook wel lering uit trekken.”
Referentie
Naar boven
