Met de introductie van pre-expositieprofylaxe (PrEP) zijn enorme successen geboekt in de preventie van nieuwe hiv-infecties. Zonder uitzicht op een hiv-vaccin in de nabije toekomst blijft het belang van effectieve preventiestrategieën onverminderd groot. Daarnaast wordt er ook hard gewerkt aan nieuwe methoden om het aantal bacteriële soa’s te beperken. Tijdens EACS 2023 gaf prof. dr. Jean-Michel Molina (University of Paris Cité, Parijs, Frankrijk) een lezing over de stand van zaken op het gebied van hiv- en soa-preventie in Europa.
In 2022 kende de wereldwijde hiv-epidemie 39 miljoen mensen die leven met hiv en 1,3 miljoen nieuwe infecties. Ten opzichte van 2010 betekent dit een afname van 32% in het aantal nieuwe infecties en een afname van 52% in het aantal sterfgevallen. In Oost-Europa en Centraal-Azië werd in deze periode juist een toename van 52% gemeten in het aantal nieuwe diagnoses per jaar. Dit zijn de regio’s met het snelst groeiende aantal nieuwe hiv-infecties in de wereld. Van alle nieuwe hiv-diagnoses in Europa, wordt ongeveer 80% in Oost-Europa gesteld.
Zonder een hiv-vaccin aan de horizon blijft preventie de belangrijkste manier om het aantal besmettingen te beperken. De belangrijkste strategieën zijn:
PrEP is zeer effectief in het voorkomen van hiv-infectie bij zowel mannen als vrouwen. Daarmee is PrEP een essentieel onderdeel geworden van preventiestrategieën. Nadat het effect van PrEP duidelijk was geworden, nam de WHO in 2015 het standpunt in dat orale PrEP aangeboden moet worden als een aanvullend preventiemiddel aan mensen met een hoog risico op een hiv-infectie. Ook vanuit EACS werden richtlijnen opgesteld om de plaats van PrEP in het preventielandschap te bepalen.
Tot dusver zijn wereldwijd ongeveer 5 miljoen mensen gestart met het gebruik van PrEP. Een groeiend aantal Europese landen maakt PrEP kostenloos beschikbaar voor mensen die behoren tot een risicogroep. In Europa en Centraal-Azië gebruikten in 2022 ongeveer 200.000 mensen PrEP. De WHO streeft naar een half miljoen PrEP-gebruikers in 2025, wat betekent dat de Europese lidstaten nog een aardige inspanning moeten leveren om PrEP beschikbaar te maken voor een grotere groep mensen. Belangrijke barrières voor de implementatie van PrEP zijn onder andere:
Verschillende klinische studies en ‘real-world’-studies hebben robuust bewijs geleverd dat orale PrEP in geval van een hoge therapietrouw zeer effectief is in het voorkomen van hiv-infecties. Toch bestaan er een aantal belangrijke factoren die de effectiviteit van PrEP beperken:
Met name therapietrouw is een grote beperkende factor in de effectiviteit van PrEP. Een mogelijke oplossing is langwerkende (niet-orale) PrEP. Verschillende studies hebben een hoge effectiviteit laten zien van injecties van langwerkend cabotegravir bij zowel mannen als vrouwen. De hoge effectiviteit kan grotendeels verklaard worden door de hogere therapietrouw. In september 2023 is de cabotegravir-injectie goedgekeurd door het EMA voor de preventie van hiv-infecties bij volwassenen en adolescenten. De behandeling moet worden gecombineerd met veilige anticonceptie, zoals condoomgebruik. Een ‘lead in’-periode met orale PrEP voorafgaand aan langwerkende cabotegravir-injecties blijkt optimaal te zijn. Er zijn ook een aantal nadelen van langwerkend cabotegravir, waaronder:
Naast een toename in PrEP-gebruik, wordt ook een afname in condoomgebruik waargenomen onder hiv-negatieve mannen die seks hebben met mannen (MSM). Verminderd condoomgebruik gaat gepaard met meer bacteriële soa’s, zoals chlamydia, gonorroe en syfilis. Recent onderzoek laat zien dat post-expositieprofylaxe (PEP) met doxycycline effectief is in het bestrijden van soa’s bij mannen die seks hebben met mannen. Nieuwe EACS-richtlijnen adviseren om PEP met doxycycline te overwegen op individuele basis bij MSM met herhaalde soa’s. Een belangrijke beperking van de effectiviteit van PEP met doxycycline op lange termijn is het risico op bacteriële resistentie bij grootschalige inzet ervan.
Ondanks de grote successen die zijn geboekt met PrEP, worden er nog steeds veel nieuwe hiv-infecties en soa’s vastgesteld, net name in Oost-Europa. PrEP en PEP zijn cruciale en zeer effectieve middelen om de incidentie deze infecties te verlagen. Toch blijft condoomgebruik onmisbaar om hiv-infecties en soa’s tegen te gaan. Er moet meer bewustzijn gecreëerd worden onder risicogroep van het belang van het voorkomen van deze infecties. Om dit te bereiken moeten alle belanghebbenden betrokken worden.
Referentie
Molina JM, et al. Going beyond HIV and STI with PrEP and PEP. Gepresenteerd tijdens EACS 2023; plenary lecture.
Naar boven
