‘Je hebt zeker zoet bloed’, wie heeft dat zinnetje niet moeten aanhoren nadat muggen de nachtrust verpest hadden, of erger nog: gebeten (want muggen bijten, ze steken niet) hadden, liefst op een heel vervelende plek. Maar de echte reden waarom de één door muggen met rust wordt gelaten, en de andere wakker wordt met een dozijn nieuwe muggenbulten was tot dusver niet bekend. Nu hebben onderzoekers van de Yale Universiteit in Amerika samen met collega’s van Radboudumc in Nijmegen ontdekt hoe smaak het bijtgedrag van muggen beïnvloedt. Deze bevindingen helpen mogelijk om muggen af te schrikken en verspreiding van ziektes tegen te gaan. De studie is gepubliceerd in wetenschapstijdschrift Nature.
Muggen en de ziektes die zij overdragen, zoals malaria en dengue, verspreiden zich momenteel wereldwijd, mede vanwege de klimaatverandering. Daardoor rukken muggen, zoals de gevreesde tijgermug, op naar streken die voorheen te koud voor ze waren. Zorgen dat je niet gebeten wordt is nog altijd de beste manier om het gevaar van een door muggen overgebrachte ziekte uit te bannen. Weten wat muggen aantrekt maakt het ook mogelijk om beter te ontdekken wat muggen afstoot.
In een nieuwe studie tonen onderzoekers van Yale en Radboudumc nu aan hoe verschillende smaken worden gecodeerd door neuronen in muggen, en hoe deze smaken invloed hebben op bijten, voedsel opnemen en eitjes leggen. Ze identificeren ook stoffen in menselijk zweet die het bijtgedrag van muggen verhogen, en bittere stoffen die het leggen van eitjes en voedselopname juist onderdrukken. Deze inzichten werpen een nieuw licht op waarom sommige mensen aantrekkelijker zijn voor muggen dan anderen. Volgens de onderzoekers kunnen deze bevindingen bijdragen aan methoden om het steken door muggen in de toekomst te verminderen of te stoppen.
De studie richtte zich op de Aziatische tijgermug, een soort die oorspronkelijk beperkt was tot Zuidoost-Azië, maar die nu, dankzij de aardopwarming, op zes continenten voorkomt. Alleen Antarctica is voorlopig van de tijgermug gevrijwaard. De tijgermug kan veel ziektes verspreiden, waaronder dengue en chikungunya. Daarnaast verdringt de tijgermug andere muggensoorten, wat mogelijk grotere problemen in de toekomst kan betekenen.
Om de smaakcapaciteiten van deze soort beter te begrijpen, testten de onderzoekers eerst 46 verschillende smaakstoffen, waaronder suikers, zouten, bittere stoffen en aminozuren, en observeerden hoe neuronen in het smaakorgaan van de mug hierop reageerden. Ze ontdekten dat sommige stoffen, zoals suikers, veel van de neuronen activeerden. Maar verrassend genoeg remden sommige stoffen de neuronale activiteit juist. Deze twee verschillende reacties — opwinding en remming — geven muggen een uitgebreidere mogelijkheid om smaken te coderen, wat betekent dat ze waarschijnlijk een breed scala aan smaken kunnen onderscheiden, denken de onderzoekers.
Nadat ze ook hadden onderzocht hoe verschillende smaakstoffen het bijt-, eet- en eierleggedrag van muggen beïnvloedden, ontdekten de onderzoekers dat verschillende smaken verschillende gedragingen bevorderden of onderdrukten. Sommige bittere stoffen verminderden bijvoorbeeld het eetgedrag van muggen, maar hadden geen invloed op het leggen van eitjes. En hoewel zout en sommige aminozuren die typisch in menselijk zweet voorkomen afzonderlijk geen effect hadden op het bijtgedrag, bevorderden ze een toename van muggenbeten wanneer ze werden gecombineerd.
De onderzoekers wijzen erop dat er veel plaatsen in de natuur zijn waar zout voorkomt en andere plaatsen waar aminozuren voorkomen, maar mensen hebben beide op de huid. Ze hypothetiseren dat de mug deze combinatie kan herkennen en de menselijke huid kan identificeren als een goede plek om te bijten.
Toen de onderzoekers muggen monsters van hun zweet aanboden, ontdekten ze dat de muggen een sterke voorkeur hadden om sommige monsters te bijten boven andere. “Muggen proeven het oppervlak van je huid voordat ze daadwerkelijk steken, dus de smaak van je huid beïnvloedt of een mug je zal bijten of niet”, vertelt Felix Hol van het Radboudumc. Hol ontwikkelde een nieuwe techniek om het steekgedrag van muggen te onderzoeken, die in deze studie werd gebruikt om te testen hoe muggen reageerden op het zweet van verschillende individuen. Tijdens de Vierdaagse van 2023 lieten vele vrijwilligers zich door muggen bijten om het onderzoek op weg te helpen. De bevindingen beschrijven samen hoe muggen die zijn geland beslissen of ze zullen steken of wegvliegen. Deze informatie helpt mogelijk om stoffen te identificeren die muggen afschrikken en ze laten vertrekken in plaats van te bijten.
Referentie