dr. C. Rokx

Hiv overleven in oorlogstijd: de situatie in Oekraïne en consequenties voor Nederland

SAMENVATTING

Met de Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 brak de grootste oorlog op het Europese continent uit sinds de Tweede Wereldoorlog. Dit leidt tot een vluchtelingenstroom die sindsdien niet meer is waargenomen en is een dubbele ramp voor de honderdduizenden vluchtelingen met een chronische aandoening: de voor hen noodzakelijke zorg is abrupt onderbroken. Opvang, humanitaire hulp en medische voorzieningen voor deze groep zijn daarom noodzakelijk. Nederland dient hier ook aan bij te dragen. Hiv is endemisch in Oekraïne en heeft een grote impact op de volksgezondheid. De hiv-epidemie is veel slechter onder controle dan in Nederland, met deficiënties in alle pilaren van de 90-90-90-doelen van de UNAIDS. Slechts 53% van de ruim 260.000 mensen met hiv in Oekraïne heeft een onderdrukte ‘viral load’ in plasma. Aids komt ongeveer 16 keer vaker voor dan in Nederland, met tuberculose (vaak multidrugresistent) als de meest voorkomende aids-definiërende aandoening. Omdat intraveneus drugsgebruik bij bijna de helft van de mensen met een nieuwe hiv-infectie wordt gerapporteerd, is verslavingszorg vaak nodig. Stigma is een groot probleem en de populatie lijdt onder virale hepatitiden, soa’s en een lage COVID-19-vaccinatiegraad. Op basis van de huidige situatie in Oekraïne heeft een groep Europese hiv-behandelaren, inclusief collega’s uit Oekraïne en Nederland, een kader ontwikkeld om te helpen met het prioriteren van de noodzakelijke zorg voor hiv in oorlogstijd. Hierin zijn 4 fasen gedefinieerd (‘immediate’, ‘urgent’, ‘consolidation’, ‘post-war’) die rekening houden met schaarste en medische urgentie. De hoekstenen zijn het garanderen van ononderbroken antiretrovirale therapie, preventie, en zorg voor belangrijke subgroepen, inclusief hulp bij oorlogstrauma waaronder ook PTSS en seksueel geweld. Vanuit dit kader geeft dit artikel praktische handvatten voor de hiv-noodzorg die Nederlandse zorgverleners zullen leveren en waarbij kennis van de Oekraïense hiv-epidemie meerwaarde heeft.

(TIJDSCHR INFECT 2022;17(3):84–90)

Lees verder

Gebruik van ‘latency reversing agents’ bij klinische strategieën om hiv te genezen

SAMENVATTING

Strategieën om hiv te genezen richten zich voornamelijk op de manipulatie van het hiv-reservoir. Dit reservoir wordt gevormd door langlevende cellen met hiv geïntegreerd in het genoom, waarbij van transcriptie echter nauwelijks sprake is. Een drastische reductie van het reservoir is bij hiv-patiënten met een hematologische aandoening mogelijk door allogene stamceltransplantaties van een specifieke donor. Voor het overgrote deel van de hiv-patiënten is dit geen haalbaar scenario en zijn alternatieven nodig. Klinische strategieën die gebruikmaken van ‘latency reversing agents’ (LRA’s) kunnen mogelijk de grootte van het reservoir beïnvloeden door reactivatie van virale transcriptie in cellen waarin hiv latent aanwezig is. Deze ‘shock’ of ‘kick’ wordt gevolgd door een antihiv-respons, wat leidt tot een afname van reservoircellen; de zogeheten ‘kill’. Om tot een daadwerkelijke afname van het reservoir te komen, lijkt een krachtige aanpak nodig waarbij meerdere LRA’s samen worden gebruikt, al dan niet in combinatie met boosters van het immuunsysteem. Diverse klinische studies met LRA’s zijn of worden uitgevoerd. Daarbij ontbreekt echter momenteel een assay die voldoende sensitief is om een therapeutisch effect van LRA’s te meten. Ook van belang bij studies met LRA’s is dat bijwerkingen en toxiciteit aanvaardbaar moeten zijn. Dit artikel geeft een overzicht van de huidige stand van zaken omtrent klinische strategieën die gericht zijn op genezing van hiv door gebruik te maken van LRA’s.
(TIJDSCHR INFECT 2020;15(4):135-42)

Lees verder

Pathogenese van het hiv-reservoir en hiv-cure strategieën

Samenvatting

Genezing van het humaan immuundeficiëntie virus (hiv) is nog steeds niet mogelijk, ondanks veel en baanbrekend onderzoek. De oorzaak is dat hiv in het humane DNA van CD4 T+-lymfocyten integreert. Een deel van deze hiv-geïnfecteerde CD4+-T-lymfocyten differentiëren tot latent geïnfecteerde geheugencellen waarin nagenoeg geen transcriptie van hiv plaatsvindt. Hierdoor blijven deze cellen onopgemerkt voor het immuunsysteem. Deze latente hiv-geïnfecteerde cellen vormen het hiv-reservoir. De huidige generatie medicijnen, de replicatieremmers, hebben geen effect op het reservoir. Het is vanwege dit persisterende reservoir en de resulterende suboptimale immuunrespons dat hiv snel terugkeert in het bloed van patiënten als de antiretrovirale therapie wordt gestaakt. Bij de zoektocht naar genezing van hiv zal in ieder geval rekening gehouden moeten worden met dit reservoir. Genezing van hiv is mogelijk te bereiken door methodes te onderzoeken die het reservoir ofwel elimineren (steriliserende cure) ofwel controleren (functionele cure). Kennis van de laatste inzichten in de pathogenese van de hiv-replicatiecyclus en de vorming van het reservoir kunnen helpen om strategieën te ontwikkelen die de omvang van het reservoir kunnen beperken en mogelijk leiden tot cure. Momenteel zijn op dit gebied vier strategieën onderzocht bij mensen: het starten van antiretrovirale therapie tijdens een acute hiv-infectie, allogene stamceltransplantatie al dan niet in combinatie met intensieve inductietherapie, genetische manipulatie en het gebruik van ‘latency reversing agents’. Dit artikel geeft een overzicht van de laatste inzichten in de pathogenese van de hiv-replicatiecyclus, reservoirvorming en deze vier strategieën voor een genezing van hiv.

(Tijdschr Infect 2016;11(4):116-22)

Lees verder