Aspergillose (volledige term: allergische bronchopulmonale aspergillose) is een allergische reactie van de longen op de schimmel Aspergillus fumigatus. Het is een zeldzame longziekte die gevaarlijk is voor mensen met astma of taaislijmziekte, die in ernstige gevallen dodelijk kan zijn. Recent Brits onderzoek waarschuwt dat deze schimmel veel voorkomt in compost en tuinaarde. Zorgwekkender: 14% van de A. fumigatus culturen die in dit onderzoek opgekweekt waren bleken resistent te zijn tegen het schimmelwerende landbouwgif tebuconazol. En dat houdt in dat triazolen, de medicijnen die ingezet worden bij de behandeling van aspergillose, ook minder effectief zijn. Wetenschappelijk vaktijdschrift Applied and Environmental Microbiology publiceerde deze studie recentelijk.
Hoofdauteur dr. Jennifer Shelton’s Ph.D (Imperial College Londen) ontdekte dat compost en met compost verrijkte tuinaarde hoge concentraties sporen van A. fumigatus bevatten. “Ons onderzoek wijst erop dat omgaan met compost een mogelijk risico voor de volksgezondheid kan inhouden als mensen worden blootgesteld aan grote hoeveelheden schimmelsporen in de lucht.” Aspergillose is dan ook een aandoening die vaak mensen treft die in de landbouw werkzaam zijn, en om die reden staat de ziekte in ons land ook wel bekend onder de naam ‘boerenlong’.
Voor het onderzoek benaderde Shelton mensen via social media en via een stichting die zich met aspergillose bezighoudt. Dat leidde ertoe dat 249 ‘burgerwetenschappers’ in totaal 509 grondmonsters uit hun tuinen namen, allemaal op dezelfde dag, 21 juni 2019. Uit deze tuingrondmonsters kweekten de onderzoekers 5.174 afzonderlijke A. fumigatus culturen op. Veel van die gekweekte cultures bleken mutaties in het cyp51A-gen te vertonen, die geassocieerd wordt met resistentie tegen triazolen. Deze resistente A. fumigatus schimmels kwamen significant vaker voor in tuingrondmonsters waar compost in zat. A. fumigatus bleek sowieso meer in compost voor te komen dan in andere grondsoorten.
Over de Nederlandse situatie zijn geen cijfers voorhanden, maar in het Verenigd Koninkrijk zijn er ruim 185.000 mensen die met een vorm van aspergillose leven. De ernst van de ziekte kan variëren van ernstige overgevoeligheid en astmatische verschijnselen tot chronische longklachten met mogelijk effecten op andere organen, tot de hersenen aan toe. Geschat wordt dat de ziekte in 40 tot 70% van de gevallen dodelijk is, en dat percentage ligt zelfs nog hoger wanneer iemand is geïnfecteerd met een triazolresistente stam van A. fumigatus.
Sporen van schimmelorganismen worden voortdurend door mensen ingeademd, ook die van A. fumigatus. Meestal heeft dat geen gevolgen, maar bij een kleine groep mensen in een risicocategorie kan dit leiden tot invasieve aspergillose. Mensen met een verzwakt afweersysteem (bijvoorbeeld vanwege een immuunremmende behandeling) behoren tot de risicogroep, maar ook mensen met diabetes, reuma of met een verzwakte longfunctie, bijvoorbeeld door COVID-19. Hoe meer sporen iemand inademt, hoe groter de kans op aspergillose.
Reden voor Shelton om te waarschuwen voor de verborgen gevaren van compost. “Ons onderzoek suggereert dat mensen die met compost of compostrijke grond werken worden blootgesteld aan grote hoeveelheden sporen van A. fumigatus. Ze kunnen zelf beschermende maatregelen nemen (mondkapjes, bijvoorbeeld) maar daarnaast zou ook de compostindustrie stappen kunnen zetten om het risico op blootstelling te verkleinen. Wellicht is dit aanleiding om gezondheidswaarschuwingen op compostzakken te plaatsen, en om mensen te adviseren om een mondkapje te dragen als ze met compost werken. Mogelijk is het aan te raden om compost te steriliseren voordat het verpakt wordt.”
Referentie
Naar boven
