GEPOKT EN GEMAZELD

Antraciet in het noorderlicht

Wat had een aristocraat uit Solna (de gedistingeerde buitenwijk van Stockholm), een heuse baron van Zweedse afkomst, in januari 1917 te zoeken in het afgelegen en stervenskoude Karasjok, bij de Noors-Fins-Russische grens? Zelfs de alwetende Tripadvisor geeft geen enkele hint waarom iemand dáár zou willen vertoeven: de afgezonderde Sami-nederzetting lijkt meer het decor van een rendiersleeritje onder het noorderlicht dan een aristocratisch verzetje. Achteraf bleek dat sleeritje precies waar baron Otto Karl von Rosen op uit was. De baron hield zich in Karasjok op in gezelschap van een paar louche types. Hij bleek in het bezit van dynamiet, klunzig verstopt in blikjes met het knullige label ‘Svea kott’ (‘Zweeds vlees’). Hij had ook flesjes curare, het verlammende gif dat meer thuishoort in de Amazone dan in de poolstreken. Tegenover de autoriteiten beweerde hij een Finse onafhankelijkheidsstrijder te zijn, op zoek naar wat avontuur tegen de Russen. Dat begrepen de Noren toch wel? In zijn in beslag genomen bagage vond men ook belastende kaarten en suikerklontjes. Suikerklontjes? Al deze reisgadgets deed de wenkbrauwen van de Noren fronsen. De baron en zijn kompanen werden vastgezet en uitgeleverd aan Zweden. De Noren waren blij van die nuffige baron af te zijn. Ze hadden geen idee dat ze getuige waren van de eerste episode van ‘moderne’ biologische oorlogsvoering.

(TIJDSCHR INFECT 2024;19(4):175–6)

Over geel, rood, en smaragdgroene kevers

Benjamin Rush, een invloedrijke arts in 18e-eeuws Amerika, werd berucht om zijn extreme gebruik van aderlatingen, een praktijk die hij obsessief toepaste, zelfs tijdens de dodelijke gelekoortsuitbraak van 1793. Hoewel zijn aanpak als moorddadig werd gezien, bleef hij overtuigd van zijn methoden. Ironisch genoeg zou zijn theorie mogelijk hebben bijgedragen aan de dood van president George Washington, die werd behandeld met drastische aderlatingen. Rush, bekend om zijn eigengereidheid en conflict met collega’s, vertaalde op jonge leeftijd Hippocrates’ Aforismen, waarin ironisch genoeg het belang van zelfreflectie wordt benadrukt.

(TIJDSCHR INFECT 2024;19(3):127–8)

Dan beter maar rood?

Een radeloze Gerhard Domagk hoorde zichzelf waarschijnlijk mompelen “Beter maar rood dan dood” toen hij in 1935 zijn doodzieke dochtertje Hildegard een flinke dosis KL730 (later bekend als Prontosil) toediende. Op 4 december rende het zesjarig meisje de trap af met een grote naald in haar rechterhand. Ze struikelde en de naald stak diep in de pols tot aan de handwortelbeentjes en brak af. De punt werd chirurgisch verwijderd. De volgende dag kreeg ze koorts die aanvankelijk werd toegeschreven aan een opflakkering van keelangina. De pols zwol echter op, de koorts piekte en een ontsteking verspreidde zich in de onderarm. De chirurg verrichtte flegmone-incisies, maar in de uren erna verschenen rode strepen op de arm richting de oksel. De lymfangitis duidde op uitbreiding van de streptokokkeninfectie en was een gevreesd voorteken van ‘bloedvergiftiging’.

(TIJDSCHR INFECT 2024;19(2):84–5)

Scoort rood?

Liverpoolfans weten dat een rood shirt het onderscheid kan maken. Dit verhaal begint met een rood shirt en een partijtje voetbal. Niet op Anfield, maar in Groningen – Groningen in Suriname welteverstaan, gelegen aan de rivier de Saramacca. Het dorp heeft een voetbalstadion, waar huisarts René de Vries wekelijks voetbalde toen hij werkte in Suriname. Een keertje waagde hij zich in een rood shirt op het veld, waarop hij dringend werd verzocht subiet iets anders aan te trekken. Naar verluid rustten onder het voetbalveld Nederlandse kolonisten die in 1845 tijdens een tyfusepidemie overleden. Het rode shirt zou hun zielen tergen, waardoor je het risico liep zomaar een arm of been te breken.
(TIJDSCHR INFECT 2024;19(1):42–3)

Julius Caesar en de varkenslintworm

(TIJDSCHR INFECT 2023;18(3):170–1)

Mijnwerkersanemie en de Gotthardtunnel

(TIJDSCHR INFECT 2023;18(3):127–8)

Kala-azar, gastheermanipulatie en het tropische Zuid-Europa

De koloniale Britse regering maakte zich in de jaren na 1858, toen ze officieel aan de macht was gekomen in India, grote zorgen over epidemieën van kinine-resistente koorts in het district Burdwan, Bengalen (Noordoost-India). Deze ‘Burdwan-koorts’ had onder de lokale bevolking de naam ‘kala-azar’, ofwel zwarte ziekte, vernoemd naar een grijsachtige verkleuring van de huid. De sterfte was hoog, waardoor de productiviteit van het land afnam en daarmee ook de overheidsinkomsten.¹ William Twining, een chirurg die werkte in Calcutta, schreef in 1832 al een boek over de ‘ziekte van Bengalen’. Hij schreef: “We sometimes see a chronic enlargement of the spleen, in adults of pale, sallow and unhealthy aspect; who eat and drink as they did in health, and seem to endure the disease for many months without much suffering”.² Hij beschreef hiermee vermoedelijk als eerste de viscerale vorm van leishmaniasis.

(TIJDSCHR INFECT 2023;18(1):79–80)