OVERZICHTSARTIKELEN

Intraveneuze antibioticabehandeling thuis: mogelijkheden voor verbetering vanuit het perspectief van patiënten en behandelaren

SAMENVATTING

Intraveneuze antibioticabehandeling in de thuissituatie (‘outpatient parenteral antimicrobial therapy’: OPAT) wordt steeds vaker ingezet om de behandeling van patiënten met infecties (deels) te verplaatsen van het ziekenhuis naar de eigen woonomgeving. OPAT is patiëntvriendelijk en kosteneffectief, en wordt door patiënten zeer gewaardeerd. Evaluatie onder zowel patiënten als medewerkers in het Diakonessenhuis, een algemeen opleidingsziekenhuis, laat zien dat er ruimte voor verbetering is. Verbeteringen zijn onder andere mogelijk door medewerkers te scholen om patiënten die in aanmerking komen voor OPAT te identificeren en om adequate follow-up te borgen, inclusief kwaliteitsmonitoring met een feedbackloop om de kwaliteit van OPAT te evalueren en te verbeteren. Informatievoorziening over de voor- en nadelen van OPAT, bijwerkingen en complicaties, voor patiënten en hun familie in kader van ‘shared decision making’ dient structureel te worden gegeven. Daarnaast kan zelfredzaamheid en verantwoordelijkheid van patiënten worden vergroot door actief de zelftoediening van OPAT aan te bieden en patiënten hiervoor te trainen.

(TIJDSCHR INFECT 2022;17(4):135–40)

Hiv overleven in oorlogstijd: de situatie in Oekraïne en consequenties voor Nederland

SAMENVATTING

Met de Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 brak de grootste oorlog op het Europese continent uit sinds de Tweede Wereldoorlog. Dit leidt tot een vluchtelingenstroom die sindsdien niet meer is waargenomen en is een dubbele ramp voor de honderdduizenden vluchtelingen met een chronische aandoening: de voor hen noodzakelijke zorg is abrupt onderbroken. Opvang, humanitaire hulp en medische voorzieningen voor deze groep zijn daarom noodzakelijk. Nederland dient hier ook aan bij te dragen. Hiv is endemisch in Oekraïne en heeft een grote impact op de volksgezondheid. De hiv-epidemie is veel slechter onder controle dan in Nederland, met deficiënties in alle pilaren van de 90-90-90-doelen van de UNAIDS. Slechts 53% van de ruim 260.000 mensen met hiv in Oekraïne heeft een onderdrukte ‘viral load’ in plasma. Aids komt ongeveer 16 keer vaker voor dan in Nederland, met tuberculose (vaak multidrugresistent) als de meest voorkomende aids-definiërende aandoening. Omdat intraveneus drugsgebruik bij bijna de helft van de mensen met een nieuwe hiv-infectie wordt gerapporteerd, is verslavingszorg vaak nodig. Stigma is een groot probleem en de populatie lijdt onder virale hepatitiden, soa’s en een lage COVID-19-vaccinatiegraad. Op basis van de huidige situatie in Oekraïne heeft een groep Europese hiv-behandelaren, inclusief collega’s uit Oekraïne en Nederland, een kader ontwikkeld om te helpen met het prioriteren van de noodzakelijke zorg voor hiv in oorlogstijd. Hierin zijn 4 fasen gedefinieerd (‘immediate’, ‘urgent’, ‘consolidation’, ‘post-war’) die rekening houden met schaarste en medische urgentie. De hoekstenen zijn het garanderen van ononderbroken antiretrovirale therapie, preventie, en zorg voor belangrijke subgroepen, inclusief hulp bij oorlogstrauma waaronder ook PTSS en seksueel geweld. Vanuit dit kader geeft dit artikel praktische handvatten voor de hiv-noodzorg die Nederlandse zorgverleners zullen leveren en waarbij kennis van de Oekraïense hiv-epidemie meerwaarde heeft.

(TIJDSCHR INFECT 2022;17(3):84–90)

Nieuwe strategieën in de strijd tegen schistosomiasis

SAMENVATTING

Schistosomiasis zorgt wereldwijd voor een hoge ziektelast. De ziektelast van deze tropische aandoening wordt veroorzaakt door het afzetten van de eitjes door volwassen wormparen. Een deel van de eitjes lopen vast in de organen rond de kleine mesenteriale venen of plexus venosus, waar granulomen zullen vormen. De besmetting vindt plaats door contact met zoet water, op plaatsen waar de tropische slakken zich bevinden die infectieuze cercariae uitscheiden. Praziquantel is het enige geregistreerde geneesmiddel voor de behandeling van schistosomiasis. Momenteel worden enkele vaccins voor de bestrijding van schistosomiasis in (pre)klinische studies getest. Een nieuwe mogelijkheid om vaccins en geneesmiddelen te onderzoeken is een gecontroleerd humaan schistosomiasis-infectiemodel, dat in Nederland is ontwikkeld. Ook de diagnostische ‘point-of-care’-sneltest voor de detectie van het ‘circulating cathodic antigen’ (‘point-of-care circulating cathodic antigen’-test) en een nog gevoeligere ‘lateral flow’-test voor de detectie van het ‘circulating anodic antigen’ (‘up-converting phosphor lateral flow circulating anodic antigen’-test) is ontwikkeld in Nederland. Deze diagnostische testen bieden nieuwe mogelijkheden voor het aantonen van de infectie, wat kan leiden tot betere controlestrategieën. Totdat vaccins of betere medicatie beschikbaar zijn, zal het massaal behandelen van populaties met een hoge infectiegraad in endemische gebieden een belangrijke methode blijven om de infectiegraad te reduceren. Voor reizigers blijft het voorkomen van contact met mogelijk besmet zoet water het belangrijkste advies.

(TIJDSCHR INFECT 2022;17(3):91–6)

Trachoom

SAMENVATTING

Trachoom is wereldwijd de meest voorkomende infectieuze vorm van blindheid. Herhaaldelijke infecties van het oog met de bacterie Chlamydia trachomatis resulteren in verlittekening van het ooglid. Dit leidt tot trichiasis met uiteindelijk visusverlies door vertroebeling van het hoornvlies. Herhaaldelijke infecties komen voor door persoonlijk contact of via vliegen die in contact zijn geweest met afscheiding uit de ogen of neus van een geïnfecteerde persoon. Trachoom is geassocieerd met armoede en gebrekkige hygiëne. Naar schatting lopen wereldwijd 137 miljoen mensen risico op besmetting. Individuele behandeling is met antibiotica en chirurgische correctie. Preventieve behandeling bestaat uit massadistributie van antibiotica bij gemeenschappen met een hoge prevalentie en het aanpakken van hygiënische en omgevingsfactoren die bijdragen aan het ontstaan van trachoom. De WHO heeft in 1998 de WHO Alliance for the Global Elimination of Trachoma by 2020 gelanceerd, met als doel de eliminatie van trachoom als openbaar gezondheidsprobleem. Dit is bijna gelukt. omdat sinds 1992 een reductie van 91% is gerealiseerd van personen die risico lopen op besmetting. Nu is het streven dat de doelstelling behaald is in het jaar 2030.

(TIJDSCHR INFECT 2022;17(2):54–61)

Minder perinataal antibioticagebruik bij gezonde neonaten met behulp van de sepsis-risicocalculator

SAMENVATTING

Dit artikel vergelijkt de beleidsaanbevelingen van de richtlijn van de Nederlandse Vereniging voor Kindergeneeskunde (NVK) met de uitkomst van de sepsis-risicocalculator (SRC) bij neonaten met een risico op ‘early-onset’ neonatale sepsis (EONS) om antibioticagebruik <24 uur postpartum te reduceren. Het betreft een retrospectief dossieronderzoek bij kinderen geboren tussen 1 januari 2018 en 31 december 2019 die minder dan 24 uur postpartum antibiotica kregen op basis van een (verdenking op) EONS in het CWZ, Nijmegen. Gegevens over maternale risicofactoren, klinische status van het kind, bloedkweken, liquorpuncties en diagnosen bij (waarschijnlijke) EONS werden verzameld. Het beleid volgens de NVK-richtlijn werd toegepast en retrospectief vergeleken met aanbevelingen van de SRC. Van de 2.996 kinderen werden 173 volgens de NVK-richtlijn bij geboorte empirisch met antibiotica behandeld, bij gebruik van de SRC zouden 97 kinderen worden behandeld. Binnen 24 uur postpartum werden uiteindelijk 230 kinderen (7,7%) behandeld, bij toepassing van de SRC zouden 148 kinderen (4,9%) worden behandeld (absoluut verschil van 2,7%, relatieve reductie 35,7%). Negen kinderen met waarschijnlijke EONS werden door de SRC niet met een hoog risico ingeschat en zouden bij geboorte niet met antibiotica zijn behandeld, in tegenstelling tot wanneer de NVK-richtlijn was gevolgd. In retrospect kan het gebruik van de SRC zorgen voor een antibioticareductie in vergelijking met de NVK-richtlijn. Bij gebruik van de SRC is er een risico op het later starten met een antibioticabehandeling en, evenals bij de NVK, het missen van een diagnose EONS met symptomen die >24 uur postpartum ontstaan.

(TIJDSCHR INFECT 2022;17(2):47–53)

Antibiotica direct na de geboorte: een zoektocht naar precisie

(TIJDSCHR INFECT 2022;17(2):45–6)

Variant-PCR toont snelle opkomst van de SARS-CoV-2-deltavariant in Nijmegen: relatie met bron- en contactonderzoek, en sequencing

SAMENVATTING

Varianten van SARS-CoV-2 kunnen zorgen voor een verhoogde kans op transmissie, ernstiger ziektebeloop, toename van herinfecties en verminderde vaccineffectiviteit. Vroeg monitoren van de circulatie van ‘variants of concern’ is op epidemiologisch vlak belangrijk om zicht te houden op de verspreiding. Surveillance van varianten in Nederland is gebaseerd op ‘whole genome sequencing’ (WGS). Dit is tijdrovend, duur en wordt beperkt toegepast. Met een variant-PCR kan sneller informatie over variantverspreiding worden verkregen voor bron- en contactonderzoek (BCO) en modellering van overheidsmaatregelen. Dit artikel beschrijft de bevindingen bij de toepassing van de variant-PCR in het BCO en de relatie met WGS tijdens de opkomst van de SARS-CoV-2-deltavariant in 2021. Variant-PCR-monitoring in de regio Gelderland-Zuid toonde aan dat het aandeel deltavariant ten opzichte van de alfavariant steeg van 5% in week 20–21 naar 82% in week 26–27, met een exponentiële toename van het aantal besmettingen. In tegenstelling tot andere Nederlandse regio’s liet intensief BCO hier slechts zeer kleine clusters van hoofdzakelijk maximaal 4 personen met beperkte import uit het buitenland zien, wat werd bevestigd door WGS. Bij de bestrijding van de coronapandemie heeft de toepassing van de variant- PCR duidelijk een meerwaarde.

(TIJDSCHR INFECT 2022;17(1):9–16)