Hitte kan gevaar voor de gezondheid zijn: zo herken je klachten en zo help je ze te voorkomen

juli 2022 Beter Leven Willem van Altena

Europa zucht onder een hittegolf, waarbij hitterecords sneuvelen en waarbij sommige scenario’s ook voor Nederland temperaturen van 40 graden en hoger voorspellen. Zeker als zulke temperaturen langer aanhouden brengt dat gezondheidsrisico’s met zich mee. Ouderen, kinderen en zieken zijn extra kwetsbaar voor oververhitting en uitdroging, maar ook slecht slapen vanwege hoge temperaturen is niet gezond. Hoe kun je ervoor zorgen dat je zelf het hoofd koel houdt, en hoe hou je de temperaturen in huis een beetje draaglijk?

Ouderen, kinderen en zieken

Het KNMI spreekt van een hittegolf als het vijf dagen lang warmer dan 25°C én van die vijf dagen drie dagen minstens 30°C is. Zodra het kwik boven de 27 graden komt kan dat echter al voor gezondheidsproblemen zorgen. Ouderen, kleine kinderen, zieken en mensen met chronische aandoeningen lopen daarbij relatief de grootste risico’s. Ouderen ervaren vaak een verminderd dorstgevoel en nemen vaker vochtafdrijvende medicatie in. Daardoor drinken ze minder en kan hun lichaam de lichaamstemperatuur minder goed regelen. Ze drogen ook sneller uit. Kleine kinderen geven minder makkelijk aan dat zij dorst hebben en drinken daardoor sneller te weinig bij warmte.

Drie gradaties

Hitte kan zorgen voor vermoeidheidsklachten, concentratieproblemen en benauwdheid. En bij mensen met hart- en vaatziekten neemt de kans op een hartaanval of een beroerte toe. Wanneer de buitentemperatuur te hoog wordt heeft het lichaam meer moeite om hitte af te voeren en dreigt oververhitting. Die kan leiden tot vochtverlies en zouttekort, en dat kan dan weer uitputting en concentratieverlies veroorzaken. Het RIVM hanteert 3 gradaties van oververhitting, en die gaan gepaard met de volgende symptomen.

1: Oververhitting

  • Minder vaak en veel plassen, donkergele urine
  • Hoofdpijn
  • Dorst
  • Vermoeidheid
  • Duizeligheid
  • Concentratieproblemen
  • Huidklachten zoals jeuk
  • Spierkrampen
  • Opgezette enkels (oedeem)

Wat te doen: drink voldoende water, thee of koffie, ook als je geen dorst hebt. Een voetenbad brengt verkoeling en helpt tegen gezwollen enkels.

2: Hitte-uitputting

  • Hartkloppingen
  • Uitputting
  • Hevig zweten
  • Bleke huid (rond de mond bijvoorbeeld)
  • Flauwvallen

Wat te doen: Stop met wat je aan het doen bent en zoek een koele plek. Drink voldoende water of sportdrank in kleine slokjes. Koel je lichaam: neem een koude douche of met natte doeken. Als de klachten niet minder worden, waarschuw dan een arts.

3: Hitteberoerte

  • Verhoogde lichaamstemperatuur van meer dan 39 graden
  • Hoge hartslag
  • Misselijkheid
  • Rode Huid
  • Meestal geen zweet
  • Stuiptrekkingen
  • Bewustzijnsverlies

Wat te doen: Bel meteen 112. Een hitteberoerte is een levensbedreigende conditie die onmiddellijke medische zorg vereist.

Tips tegen uitdroging

Geadviseerd wordt om, zeker bij hitte, minstens twee liter water per dag te drinken. Het is daarbij verstandig om ook te drinken als je geen dorst hebt, want je verliest ongemerkt meer vocht dan je denkt. Door de hitte transpireren we namelijk veel meer, en daarbij verliezen we niet alleen vocht, maar ook glucose en zout. Geen wonder dat allerlei sportdrankjes een beetje van beide bevatten en ietwat zilt smaken. Er is niets tegen zulke drankjes –hoewel claims over allerlei toegevoegde vitaminen en mineralen letterlijk met een korreltje zout genomen moeten worden- Je kunt echter zelf ook heel makkelijk zo’n gezond sportdrankje maken.

  • 1 liter water
  • 6 schepjes suiker
  • 1/ 2 schepje zout

Je kunt het wat interessanter laten smaken door er citroen en munt aan toe te voegen, of blokjes appel en wat gember. Een andere truc is om vruchtensap aan te lengen met water en daar dan ook een snufje zout bij te doen.  

Zo hou je je huis –en jezelf- koel

De meesten van ons hebben niet de beschikking over een airconditioner in huis, en ze zullen nu ook wel overal uitverkocht zijn. Hoe hou je de temperaturen binnenshuis draaglijk?

  • Lampen, elektrische apparatuur en computers genereren warmte. Als je alle apparaten en lampen in huis uit zet scheelt dat 6% in de temperatuur.
  • Hou de zon uit je huis: doe de zonwering omlaag voordat de zon op de ramen schijnt, en sluit desnoods ook de gordijnen. Daarbij is buitenzonwering effectiever dan bijvoorbeeld luxaflex.
  • Wie een plat dak heeft kan dat vochtig proberen te houden, bijvoorbeeld door er ’s morgens vroeg een dun laagje water op te sproeien met de tuinslang. Gedurende de dag verdampt dat water en dat zorgt voor enige verkoeling.
  • Zet indien mogelijk ‘s morgens deuren en ramen tegenover elkaar open om het huis door te laten tochten. Maar als het buiten te warm is kun je de ramen beter sluiten, de lucht buiten is dan immers warmer dan binnen.
  • Ventilatoren verlagen de temperatuur niet maar de luchtcirculatie zorgt voor een verkoelend effect. Als je huis te warm is geworden, wacht dan tot de avond, open dan je raam en zet een ventilator zo neer dat hij naar buiten gericht blaast. Zet ernaast een ventilator neer die juist naar binnen blaast. De hete lucht uit je kamer wordt zo naar buiten geblazen en de koelere lucht van buiten komt naar binnen.
  • Er is een goedkope en simpele truc om toch de temperatuur te verlagen zonder een dure airco aan te schaffen. Vul pet-flessen voor driekwart met water en voeg er een schep zout aan toe, en leg die flessen een nachtje in de vriezer. Zout water heeft een veel lager vriespunt dan gewoon water, namelijk -17 graden. De diepvries koelt tot -18. Zet dan die superkoude bevroren flessen voor je ventilator en dek ze af met een vochtige theedoek en even later waait een frisse wind door je kamer.

Andere zomerse bedreigingen

En tot besluit: de zomerhitte maakt ook dat we veel tijd in de buitenlucht doorbrengen, en dat brengt andere gezondheidsrisico’s met zich mee. Denk maar aan UV-straling, die voor verbranding kan zorgen maar ook voor huidkanker, en vergeet ook de teken niet, die de ziekte van Lyme kunnen overbrengen. En wie graag een frisse duik in open water neemt doet er goed aan om eerst uit te zoeken of er geen blauwalgen of botulisme aanwezig zijn.

Meer informatie

Bekijk de adviezen van het RIVM over hitte