Dengue –ook wel knokkelkoorts genoemd- is een door muggen overgebrachte virale aandoening die jaarlijks vooral in de tropen veel slachtoffers eist. Tot dusver was de ziekte moeilijk te behandelen en bestond er ook geen vaccin tegen. Maar in Yogyakarta (Indonesië) zijn onderzoekers erin geslaagd om muggen met een bacterie te besmetten die ervoor zorgt dat de insecten de ziekte niet langer over kunnen brengen. In een studie bleek het aantal besmettingen met 77% omlaag te gaan na inzet van de bacterie. Onlangs besteedde het New England Journal of Medicine aandacht aan dit baanbrekende onderzoek.
Dengue is een ziekte die al jarenlang aan een gestage opmars bezig is. In 1970 waren er nog maar 9 landen bekend waar de ziekte was gesignaleerd, en nu, 50 jaar later raken tot wel 400 miljoen mensen per jaar besmet, waarvan 500.000 mensen, vooral kinderen, een zeer gevaarlijke vorm van de ziekte krijgen. De ziekte veroorzaakt hoge koortsen en zorgt voor hevige spier- en botpijnen, wat de bijnaam ‘knokkelkoorts’ verklaart.
De muggen in Yogyakarta werden besmet met de Wolbachia-bacterie. Deze bacterie doodt de mug niet, maar bevindt zich op precies de plek in de mug waar het virus zich wil vestigen. Op die manier zorgt de bacterie ervoor dat het virus veel minder kans heeft om zich aan de mug te hechten en zich te vermeerderen, en dat betekent dus ook dat de kans dat een mug iemand met het dengue-virus infecteert kleiner wordt.
In de studie in Yogyakarta werden 5 miljoen muggeneitjes met Wolbachia besmet. Emmers water met die besmette eitjes werden gedurende 9 maanden lang op verschillende plekken in de stad geplaatst. Op die manier werd er langzaam maar zeker een met Wolbachia besmette muggenpopulatie opgebouwd. De stad was opgedeeld in 24 zones, en de emmers met eitjes werden in de helft daarvan geplaatst. Na 9 maanden bleek dat er het aantal dengue-besmettingen in Yogya (een stad met ruim 400.000 inwoners) met 77% afgenomen te zijn, en waren er 86% ziekenhuisopnames vanwege dengue. Vanwege het succes van de proefneming worden de besmette muggen nu over de hele stad uitgezet en ook in de regio, en mogelijk ook in andere grote steden in Indonesië.
Wetenschappers willen nu ook onderzoeken of de Wolbachiabacterie ook ingezet kan worden bij andere ziektes die door muggen overgebracht worden, zoals gele koorts, zika en chikungunya.
Dengue wordt overgebracht via de beet van een besmette mug. Meestal gaat het om de gelekoortsmug (Aedes aegypti) of de Aziatische tijgermug (Aedes albopictus), muggen die met name actief zijn aan het begin en eind van de dag. Een besmetting kan zich voordoen in drie vormen, waarvan er twee levensbedreigend kunnen zijn. Dengue fever (DF) is de mildste vorm, daarnaast bestaat er een hemorragische versie en het dengue shock syndroom. Mensen die door een besmette mug gebeten worden krijgen doorgaans 4 tot 7 dagen na de beet last van plotseling optredende hoge koorts (tot 41 graden) en koude rillingen, hoofdpijn met name achter de ogen, spierpijn, gewrichtspijn, malaise, misselijkheid, keelpijn en hoesten. Doorgaans herstellen patiënten na een paar dagen tot een week van een DF-infectie.
Tot dusver bestaat er geen vaccin tegen dengue, en de voornaamste preventie is gericht op het voorkomen van muggenbeten. Dragen van bedekkende kleding en gebruik van muggenwerende middelen met DEET worden aangeraden voor wie de tropen bezoekt. Vooralsnog komt dengue in Nederland alleen voor als importziekte, wanneer iemand in het buitenland gebeten is. Het RIVM schat dat het in ons land jaarlijks om ongeveer 150 besmettingen gaat, maar dat aantal is wel stijgende omdat de ziekte wereldwijd aan een opmars bezig is.
Referenties
Utarini A, Indriani C, Ahmad RA, et al. Efficacy of Wolbachia-Infected Mosquito Deployments for the Control of Dengue. N Engl J Med. 2021 Jun 10;384(23):2177-2186. doi: 10.1056/NEJMoa2030243. PMID: 34107180; PMCID: PMC8103655.Lees meer over dengue op de website van het RIVM.
Naar boven
