Volgens een gezamenlijke analyse van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en het Kinderfonds van de Verenigde Naties (UNICEF) zijn er in 2024 in de Europese Regio 127.350 gevallen van mazelen gemeld. Dit aantal is een verdubbeling ten opzichte van 2023 en het hoogste sinds 1997, toen ongeveer 216.000 gevallen werden geregistreerd.
Kinderen onder de vijf jaar waren goed voor meer dan 40% van de gemelde gevallen in de regio, die 53 landen in Europa en Centraal-Azië omvat. Voorlopige gegevens van 6 maart 2025 laten zien dat meer dan de helft van de gemelde gevallen ziekenhuisopname vereiste. Er zijn 38 sterfgevallen gemeld.
Het aantal mazelengevallen in de Europese Regio was sinds 1997 over het algemeen aan het dalen, met een dieptepunt van 4.440 gevallen in 2016. Er was echter een opleving in 2018 en 2019, met respectievelijk 89.000 en 106.000 gevallen. Na een daling van de vaccinatiegraad tijdens de COVID-19-pandemie nam het aantal gevallen opnieuw sterk toe in 2023 en 2024. In veel landen is de vaccinatiegraad nog steeds niet terug op het niveau van vóór de pandemie, wat het risico op uitbraken vergroot.
Dr. Hans Henri P. Kluge, regionaal directeur van de WHO voor Europa, benadrukte de urgentie van de situatie: “Mazelen is terug, en het is een wake-up call. Zonder een hoge vaccinatiegraad is er geen gezondheidszekerheid. Terwijl we ons nieuwe regionale gezondheidsstrategie voor Europa en Centraal-Azië vormgeven, kunnen we het ons niet veroorloven om terrein te verliezen. Elk land moet meer inspanningen leveren om ondergevaccineerde gemeenschappen te bereiken. Het mazelenvirus rust nooit – en wij ook niet.”
De Europese Regio was in 2024 goed voor een derde van alle mazelengevallen wereldwijd. Alleen al in 2023 misten 500.000 kinderen in de Regio de eerste dosis van het mazelenvaccin (MCV1), die via routinematige vaccinatiediensten wordt toegediend.
Regina De Dominicis, regionaal directeur van UNICEF voor Europa en Centraal-Azië, benadrukte de noodzaak van onmiddellijke actie: “Het aantal mazelengevallen in Europa en Centraal-Azië is de afgelopen twee jaar enorm gestegen, wat wijst op gaten in de vaccinatiegraad. Om kinderen te beschermen tegen deze dodelijke en slopende ziekte, is dringende overheidsactie nodig, waaronder blijvende investeringen in gezondheidswerkers.”
Mazelen is een van de meest besmettelijke virussen die mensen treffen. Het mazelenvirus is zelfs besmettelijker dan COVID-19. Complicaties van de ziekte kunnen onder meer longontsteking, encefalitis, diarree en uitdroging omvatten, wat kan leiden tot ziekenhuisopname en overlijden. Langdurige gezondheidsgevolgen kunnen blindheid en schade aan het immuunsysteem omvatten, omdat het virus het “geheugen” van het immuunsysteem kan wissen, waardoor overlevenden vatbaar worden voor andere ziekten. Vaccinatie blijft de meest effectieve verdediging tegen mazelen.
In 2023 rapporteerden verschillende landen in de Regio alarmerend lage MCV1-vaccinatiegraden. Bosnië en Herzegovina, Montenegro, Noord-Macedonië en Roemenië registreerden allemaal dekking van minder dan 80%, ver onder de drempel van 95% die nodig is om groepsimmuniteit te behouden. In Bosnië en Herzegovina en Montenegro is de MCV1-dekking de afgelopen vijf jaar of langer onder respectievelijk 70% en 50% gebleven.
Roemenië meldde het hoogste aantal mazelengevallen in de Regio in 2024, met 30.692 gevallen, gevolgd door Kazachstan met 28.147 gevallen. Wereldwijd werden in 2024 359.521 mazelengevallen gemeld. Het vermogen van het virus om zich over grenzen en continenten te verspreiden, onderstreept het risico op uitbraken waar ongevaccineerde of ondergevaccineerde populaties bestaan, vooral onder kinderen.
UNICEF en de WHO werken samen met regeringen en partners, waaronder de Europese Unie en Gavi, het Vaccinatieverbond, om de crisis aan te pakken. De inspanningen omvatten gemeenschapsbetrokkenheid, opleiding van gezondheidswerkers, versterking van vaccinatieprogramma’s en ziektebewakingssystemen, en het uitvoeren van inhaalvaccinatiecampagnes voor mazelen.
UNICEF en de WHO roepen regeringen met actieve uitbraken op om gevalidentificatie, contactopsporing en noodvaccinatiecampagnes te intensiveren. Landen worden ook aangemoedigd om de oorzaken van uitbraken te analyseren, zwakke punten in hun gezondheidssystemen aan te pakken en epidemiologische gegevens te gebruiken om immuniteitshiaten te identificeren en te dichten. Het bereiken van vaccinetwijfelende ouders en gemarginaliseerde gemeenschappen, evenals het aanpakken van ongelijke toegang tot vaccins, moet centraal staan in deze inspanningen.
Landen zonder huidige uitbraken wordt geadviseerd zich voor te bereiden door immuniteitshiaten te identificeren en aan te pakken, het publieke vertrouwen in vaccins te vergroten en robuuste gezondheidssystemen te behouden.
In Nederland zijn tot nu toe in 2025 63 patiënten met mazelen gemeld in verschillende GGD-regio’s. Het gaat vooral om mensen die mazelen in het buitenland hebben opgelopen en hun (meestal ongevaccineerde) contacten. Sinds de vorige update (19 februari 2025) zijn er 29 nieuwe meldingen van mazelen binnengekomen bij het RIVM. Er is geen sprake van een landelijke uitbraak, maar wel zijn er clusters gemeld, zoals een groep kinderen rondom een school in GGD-regio Brabant-Zuidoost en enkele gezinsclusters in West-Brabant en Rotterdam-Rijnmond. De betrokken GGD’en voeren bron- en contactonderzoek uit.
Een aantal mensen is in het buitenland besmet geraakt. Dit jaar zijn tot dusver 16 patiënten gemeld die mazelen opliepen in Marokko en 3 patiënten die besmet raakten in Roemenië. Beide landen kampen met grote mazelenepidemieën. In Marokko zijn tienduizenden gevallen gemeld en meer dan 100 sterfgevallen geregistreerd.
In Nederland ligt de BMR-vaccinatiegraad volgens het RIVM momenteel landelijk op iets meer dan 88%, wezenlijk lager dan de 95% die wordt aanbevolen om sprake te laten zijn van groepsimmuniteit. In Nederland spant de gemeente Dinkelland (Overijssel) de kroon met een vaccinatiegraad van 99,2%. Maar er zijn 14 gemeenten die minder dan 80% scoren, wat door de WHO als riskant en ongewenst wordt beschouwd. De meeste van die gemeenten liggen in de zogenoemde ‘Bible belt’ op de Veluwezoom en in het rivierengebied. Het laagste percentage tegen BMR gevaccineerden vinden we in Nederbetuwe (54,5%), gevolgd door Urk (59,7%) en Reimerswaal (Zeeland) met 61,4%.
Referenties
Naar boven
