Onderzoekers van Stanford University (Verenigde Staten) hebben aangetoond dat vaccinatie tegen herpes zoster niet alleen bescherming biedt tegen gordelroos, maar ook het risico op dementie met 20 procent verlaagt. De studie, gepubliceerd in Nature, maakt gebruik van een natuurlijk experiment in Wales, waar ouderen op basis van hun geboortedatum wel of niet in aanmerking kwamen voor vaccinatie. De resultaten suggereren dat het vaccin mogelijk een preventieve of vertraagde werking heeft op de ontwikkeling van dementie.
Herpesvirussen, waaronder herpes zoster, kunnen ontstekingsreacties in de hersenen veroorzaken en leiden tot eiwitophopingen die kenmerkend zijn voor dementie. Dit mechanisme roept de vraag op of het voorkomen van herpes zoster door vaccinatie ook het risico op dementie kan verlagen. In eerdere studies werd al een verband gelegd tussen herpes simplex-virusinfecties en een verhoogd risico op cognitieve achteruitgang. De nieuwe studie biedt sterkere causaliteitsevidentie door gebruik te maken van een quasi-experimenteel onderzoeksontwerp.
Vanaf 1 september 2013 kwam in Wales een vaccin tegen herpes zoster beschikbaar voor mensen geboren op of na 2 september 1933. Hierdoor ontstond een duidelijke scheiding tussen vergelijkbare leeftijdsgroepen: degenen die net wel voor vaccinatie in aanmerking kwamen, en degenen die net te oud waren en nooit in aanmerking zouden komen. Analyses van elektronische gezondheidsgegevens van ruim 280.000 ouderen tonen aan dat 47,2 procent van de in aanmerking komende groep het vaccin kreeg, vergeleken met slechts 0,01 procent in de net te oude groep. Over een periode van zeven jaar bleek de gevaccineerde groep 20 procent minder vaak gediagnosticeerd te worden met dementie.
De onderzoekers vermoeden dat de beschermende werking van het vaccin komt doordat het het risico op reactivering van het herpes zoster-virus verlaagt, of doordat de immuunrespons op het vaccin indirect neuroprotectieve effecten heeft. Opvallend is dat vrouwen sterker lijken te profiteren van het vaccin dan mannen. Dit kan mogelijk worden verklaard door verschillen in immuunresponsen tussen de geslachten.
Dementie treft in Nederland naar schatting één op de vijf mensen. Momenteel is vaccinatie tegen herpes zoster geen onderdeel van het Rijksvaccinatieprogramma. In 2019 beoordeelde de Gezondheidsraad Shingrix, een nieuw, effectiever herpes zoster-vaccin als werkzaam, maar te duur voor brede inzet. De minister van Volksgezondheid heeft sindsdien geen nieuw advies gevraagd. Momenteel moeten Nederlanders die zich willen laten vaccineren de kosten daarvan zelf betalen, wat neerkomt op ongeveer 400 tot 500 euro voor de benodigde twee doses.
Referentie
Naar boven
